تاثیر مناسبات اجتماعی در شکل بندی کالبدی شهر ایرانی - اسلامی بر اساس رویکرد نمونه وار به شهر ری در عصر سلجوقی

نویسندگان

  • محمدی, سید محمد حسین
  • یوسفی فر, شهرام پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
چکیده مقاله:

تأکید بر شکل تاریخی شهر و توجه به ویژگی‌های کالبدی آن ، بدان علت است که بافت شهری را می‌توان بازتاب ساختار اجتماعی در جامعه‌ی شهری دانست‌. در واقع، از طریق اتخاذ رویکرد تحلیل شکل شهر و بررسی کالبدی ‌آن‌، فهم و تحلیل مناسبات شهرنشینی و اوضاع و احوال اجتماعی حاکم برشهر در یک دوره‌ی تاریخی تسهیل می‌شود‌. به‌طور کلی ، فضا و کالبد شهر و نظام اجتماعی حاکم بر آن در تعامل مستقیم با یکدیگر قرار دارند. همان‌گونه که ساختار کالبدی شهر و نحوه‌ی چیدمان عناصر شهری، بر نظام اجتماعی تأثیرهایی در بر‌خواهد داشت ، مناسبات اجتماعی نیز برعکس بر بافت شهر‌ی اثرهای ژرفی بر جای می‌نهد. ویژ‌گی‌های مناسبات اجتما عی شهر ری را در چند محور کلی بدین صورت می‌توان دسته‌بندی نمود: الف) علل بیرونی:1. دوره‌ی سلجو قی عصر انحطاط مکتب اعتزال ، به عنوان نمایند‌ه‌ی گرایش‌های عقلی و فلسفی ، است ظهور اشاعره و استیلای روح اشعری‌گری در جامعه‌ی اسلامی ، به برقراری دور‌ه‌ای از تعصبات دینی و مذهبی و جمود فکری در ری انجامید.2.دخالت حکومت سلجو قی در امور دینی و مذهبی و حمایت از گروه و فرقه‌ای علیه سایر فرق و مذاهب ، بر آشفتگی‌های اجتماعی می‌افزود و شهر ری را با بحران اجتما عی دامنه‌د‌اری مواجه نمود. ب)علل درونی:1. شهر ری در این ایام از مرکزیت علمی و آموزشی برخوردار بود و در کانون توجه فرق و مذاهب اسلامی قرار داشت. این شهر محل آمد و شد علما و نخبگان دینی و علمی به حساب می‌آمد و این امر ، ری را محل تضارب آرا و اندیشه‌ها می‌نمود. 2. خصایص جمعیتی ری، که از لحاظ قومی و مذهبی همگونی نداشت، زمینه‌ی مساعدی برای دسته‌بندی و صف‌بندی‌های اجتماعی بین ساکنان شهر ایجاد می‌کرد. موارد یاد شده ، زمینه‌ی بروز ستیزه‌های اجتما‌عی گسترده و مستمر بین گروه‌های شهری را فراهم آورد ، که وجه غالب مناسبات اجتما‌عی را در ری شکل می‌دا‌د.‌ تغییرا ت کالبدی فضای شهری و تفکیک آن به سه بخش کاملا مجزا و مستقل از یکدیگر – مختص سه فرقه‌ی بزرگ مذهبی شهر- در رابطه با تحولات به وجود آمده در نظام اجتماعی شهر ، پی‌گیری می‌شد. تفکیک فضای کالبدی شهر در تقسیم بندی عناصر اصلی ساختار شهری تجلی یافت. بدین معنی که هر یک از فرقه‌های شهر با تمرکز در بخش‌های منتسب به خود ، به برپایی محله‌های مسکو‌نی ، مساجد ، بازارها ، مدارس و مراکز علمی و آموزشی خاص خود اهتمام ورزیدند. این امر، به گسترش شکاف و واگرایی هر چه بیشتر گروه‌های شهری انجامید و تشدید ستیزه‌های اجتماعی را در پی‌داشت. تداوم این شر ایط ، شهر ری را به سوی بحران اجتماعی حادی سوق داد که حیات شهری را در آن به شدت تهدید می‌نمود.

برای دانلود باید عضویت طلایی داشته باشید

برای دانلود متن کامل این مقاله و بیش از 32 میلیون مقاله دیگر ابتدا ثبت نام کنید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

بررسی چگونگی تأثیرگذاری باورهای مذهبی بر زندگی اجتماعی شهر ری در عصر سلجوقی

روی کار آمدن سلجوقیان در ایران، شرایط نوینی در فضای اجتماعی شهرها و از آن جمله شهر ری ایجاد کرد که به‌تدریج منجر به سامان‌یابی مناسبات اجتماعی بر اساس اولویت اعتقادی شد. برای نمونه قدرت یافتن اشاعره و نیز رکود مکتب اعتزال به نمایندگی از گرایش‌های عقلی و علمی، به برقراری تعصبات مذهبی و جمود فکری در این دوره انجامید. تأثیرگذاری مناسبات عقیدتی بر روابط اجتماعی گروه‌های شهری سبب شد وضعیت روزمرۀ زند...

متن کامل

بررسی چگونگی تأثیرگذاری باورهای مذهبی بر زندگی اجتماعی شهر ری در عصر سلجوقی

روی کار آمدن سلجوقیان در ایران، شرایط نوینی در فضای اجتماعی شهرها و از آن جمله شهر ری ایجاد کرد که به تدریج منجر به سامان یابی مناسبات اجتماعی بر اساس اولویت اعتقادی شد. برای نمونه قدرت یافتن اشاعره و نیز رکود مکتب اعتزال به نمایندگی از گرایش های عقلی و علمی، به برقراری تعصبات مذهبی و جمود فکری در این دوره انجامید. تأثیرگذاری مناسبات عقیدتی بر روابط اجتماعی گروه های شهری سبب شد وضعیت روزمرۀ زند...

متن کامل

تحولات کالبدی-فضایی شهرهای ایرانی-اسلامی در عصر حاضر (مورد مطالعه شهر بیرجند)

 ایجاد و گسترش شهرها همواره از عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و البته طبیعی تأثیر پذیرفته و فضاهای کالبدی شهر نیز تحت تأثیر این عوامل تکوین و رشد یافته اند. پژوهش حاضر بر آن است ضمن بررسی و تبیین روند کلی تحولات فضایی-کالبدی شهر بیرجند، این تحولات را در دو دوره زمانی مورد بررسی و تدقیق قرار دهد. دوره پیش از ورود تفکرات مدرنیته یعنی زمانی که حاکمیت معماری درون گرای بومی ایرانی، در کالبد ش...

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید

ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده

{@ msg_add @}


عنوان ژورنال

دوره 1  شماره 1

صفحات  141- 167

تاریخ انتشار 2009-12

با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.

کلمات کلیدی

کلمات کلیدی برای این مقاله ارائه نشده است

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023